DİKKAT !…

Uzman Klinik Psikolog

Hatice SÖNMEZ

DİKKAT !…

Bu yazımızda birçok ebeveynin sürecinde yaşanılan anlamlandırmakta zorlanılabilen, neden diye birçok kez sorulan, çok sorun yaşıyoruz diye ifade edilen durumlara netleştirmeye çalıştığım bir konuyu ele almak istiyorum.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite…

Aşırı hareketlilik, kısa olan dikkat süresi ve ataklıkla etkilerini gösteren bir durum söz konusudur. En sık başvurulan durumlardan bir tanesi olmakla birlikte okul öncesi çocuklukta başlayarak yetişkinlikte de farklı bulgularla seyredebilen bir durumdur. Bu anlamda öncelikle bir psikiyatriste başvurulması gerekir. Bu durum çocuğun eğitim yaşantısını etkilemekte sosyal ve duygusal sorunlar ortaya çıkabilmektedir.

DEHB

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) nörolojik bir hastalıktır.

DEHB’nin semptomları üç genel kategoriye ayrılmaktadır:

Dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik.

Dikkatsizlik

Dikkatsizlik semptomları uzun ve sıkıcı görevler üzerinde dikkati yoğunlaştıramama, dikkat dağıtan ögelerden fazlasıyla etkilenme, dalgın, unutkan ve dağınık olma durumları ile örneklendirilebilir.

Hiperaktivite

Hiperaktif tip bireyler, çevrelerindeki uyaranlardan birbiri ardına gelen, süzgeçten geçiremedikleri bilgi ve etki bombardımanına uğrarlar; diğer insanlar tarafından tedirgin, sabırsız ve ’kontrol edilemez’ olarak algılanabilirler.

Dürtüsellik

Dürtüsel tip bireyler, kendilerini kontrol etmede güçlükler yaşarlar; diğerleri tarafından umursamaz ve düşüncesiz olarak algılanabilirler. Makul olarak akıl yürütememeleri, bazen gereksiz riskler almalarına neden olur. Düşündüğünü hemen yapma eğilimi içerisindedirler.

Peki Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite ne demektir?

Tipik olarak kendini çocukluk çağında dikkatsizlik ve aşırı hareketlilik (hiperaktivite), unutkanlık, kontrolsüz tepkiler ve ilginin kolayca başka şeylere kayması şeklinde gösteren nörolojik tabanlı bir gelişim bozukluğudur. Toplumun yaklaşık % 5-7’sinde görülmektedir.

Dikkat sürecinde;  belirli bir işe başlayabilme ve başladığı işi sürdürebilme konusunda kendini kontrol edebilme becerisi, öncelik belirleyebilme ve önemli olanı seçebilme, sıraya koyarak planlı ve düzenli ilerleyebilme ile zamanı ayarlayabilme becerilerinde etkileri görülmektedir. Harekete geçmeden önce durup düşünebilme yetisi insanları diğer türlerden ayıran en önemli özelliklerden bir tanesidir. Burada yaşanan temel sorun ise harekete geçmeden önce durup düşünebilme noktasında yaşanılan zorluktur.

DEHB’DE TEMEL SORUN  DAVRANIŞLARI KONTROL EDEMEMEKTİR.

*Bir şey yapmadan önce durup düşünmeyi sağlamak onlar için zordur.

*Erken çocukluk döneminde başlar.

*Çocukluğunda bu tanıyı alanların %70 ergenlikte de aynı belirtileri gösterirler.

Karşılaştığımız durumlar neler oluyor diye baktığımızda;

* Tutarsız davranışlar olmaktadır. ‘Bir anı bir anına uymuyor, gayet iyiyken bir anda sinirleniyor’ gibi ifadeleri çok sık duyarız.

* Bir işe başlamada zorluklar yaşanır.

* Yapılması gereken işi ertelemeyi tercih etme eğiliminde olabilirler.

* Yarım bırakılmış işler kendini boy gösterir. Dil kursu, ahşap boyama, dans, kitaplar başlanmış ama yarım bırakılmış olabilir.

* Yaptığı iş rutine bindiği zaman sıkılmalar boy gösterebilir.

* Okul ve iş değişiklikleri yapmayı tercih edebilirler.

* Problemleri farklı yollardan çözmeye çalışabilirler.

* Risk almayı tercih edebilirler.

* Organize olmakta güçlük çekebilir, planlara uymak zor gelebilir ve eşyaları kaybedebilirler.

* ‘Ummadığımız şeyleri hatırlıyor ancak biraz önce söyleneni hatırlamıyor’ sık söylenilir.

* Dışarıdan bakıldığında aktif görünür ancak kendi içerisinde tam olarak öyle olmayabilir.

* Çocukluktan beri aldığı geri bildirimler sebebiyle olumlu özelliklerini göremeyebilir.

Birkaç alana yansıyan süreçleri olabilir.

Davranışsal anlamda; hiperaktivite, dürtüsellik

Bilişsel anlamda; dikkat sorunları, bellek

Sosyal anlamda; ilişkide sorunlar, dışlanma ve yalnızlık

Duygusal anlamda; ani parlamalar, ani iniş çıkışlar görülebilir.

Ne yapmamız gerekir?

Bu süreci yaşayan bireylerin öncelikle bir psikiyatriste gitmesi oldukça önemlidir. Devamındaki süreçte aileyle iş birliği kurularak birlikte çalışılması gerekir. Okul sürecindeki düzenlemeler sürece olumlu yönde etkiler sağlamaktadır. Bir uzmanla birlikte sürece devam edilmesi gerekir.

BUNLARI BİLİYOR MUYDUNUZ      ?

DEHB semptomları, genellikle ilk olarak 3 ila 6 yaş arasında ortaya çıkar.

Genç erkekleri genç kızlara göre DEHB tanısı konulmaya üç kat daha eğilimlidir. Hayatları boyunca, erkek çocukların %12.9’u ve kız çocukların %4.9’u, DEHB tanısı ile karşılaşacaklardır.

DEHB sahibi olup tedavi edilmeyen çocuklar, toplum tarafından ‘’sorunlu çocuk’’lar olarak görülmekte ve etiketlenmektedirler.

DEHB görülen yetişkinlikler; kronik can sıkıntısı, geç kalma ve unutkanlık gibi problemlerle karşılaşabilirler.

DEHB’nin iki farklı yetişkindeki seyri de birbirinden farklıdır, her bir birey DEHB ile farklı tutum ve  stratejiler ile mücadele eder.

Okulda Neler Yapılabilir?                                                   

• Yukarıda bahsettiğim tarzda belirtiler gösteren öğrencilerin uzmana yönlendirilmelidir.
• Öğrenci ile birebir görüşmelerin yapılması,
• Öğrenciler için destek ekibi oluşturulması,
• Okuma listesi ve kitapların dersler başlamadan önce verilmesi,
• Farklı öğretme yöntemlerinden yararlanmak
• Önemli noktaların vurgulanması ve tekrar edilmesi
• Yazılı olarak aktarılan materyallerin sözlü olarak da aktarılması
• Basit bir dil kullanımı ve konuya bağlı kalmak süreçlerini kolaylaştırabilir.

OLUMLU özellikler

• Enerjik olma
• Yaratıcılık
• Esneklik
• Hoşgörülü olma
• Kolay ilişki kurabilme
• Sıcak kanlı ve cana yakın olma
• İyi bir espri yeteneğine sahip olma
• Risk alabilme (bazen gerekenden fazla oranda)
• İnsanlara kolaylıkla güvenebilme ( bazen gerekenden fazla oranda)

 Dehb Olan Ünlüler

Albert Einstein
Galileo
Mozart
Leonardo da Vinci
Tom Cruise
Walt Disney
John Lennon
Winston Churchill
Henry Ford
Stephen Hawkings
Jules Verne
Sylvester Stallone

Bu gibi süreçlerde yaşanılan zorluklarla ilgili bir uzmanla sürece devam etmek en sağlıklı olanıdır. Bizimle iletişime geçebilirsiniz.